Qariyb 110 yil oldin Xiva xonligining bosh vaziri Said Islomxo‘ja o‘ldirildi. Ammo davlatning eng nufuzli amaldoriga qarshi uyushtirilgan suiqasd tergovi juda sust olib borildi. Qotillar topilmadi va jinoyat rasman ochilmaganicha qolmoqda. Ushbu maqolada voqealar rivojini tiklashga, Xiva saroyining yashirin burchaklariga nazar solishga, qotillik tashkilotchilari, ijrochilari haqidagi ma’lumotlarni jamlashga urinib ko‘ramiz.

O‘zbek tarixchiligida xaritashunoslik bilan bog‘liq muammolar yetarlicha. G‘arbning turli davlatlarida mamlakat tarixidagi deyarli har bir yil uchun xaritalar mavjud. O‘zbekistonda esa ko‘pincha bir xil, hammaga tanish bo‘lib ketgan xaritalardan foydalaniladi va tarixning katta qismi uchun maxsus xaritalar yo‘q. Masalan, xonliklar davriga oid.

Bundan qariyb 140 yil oldin nemis va holland millatiga mansub odamlar jamoasi Xiva xonligiga ko‘chib kelgan. Mennonitlar nomi bilan tanilgan xorijliklar Xorazm tarixida o‘ziga xos iz qoldirishga muvaffaq bo‘lishgan. Moziyga qaytib, ularning hayot tarzi va faoliyati, shuningdek, og‘ir qismati haqidagi ma’lumotlarni jamladik.

O‘zbekiston juda uzoq va qiziqarli tarixga ega. Undagi voqealar asosida mashhur «Taxtlar o‘yini» seriali bilan bemalol bellasha oladigan filmlar olish mumkin. Xususan, XVII asr oxiridan XIX asr boshlarigacha Xiva xonligida davom etgan «xonlar o‘yini» davri bunga yorqin misol. Bu davrni butun O‘zbekiston tarixidagi eng tartibsiz davr deyish mumkin.

Bugun, 14 fevral kuni soat 20:30da «Milliy» telekanalida O‘zbekiston va Turkiya hamkorligida suratga olingan «Mendirman Jaloliddin» seriali premerasi bo‘ladi. Milliy mass-mediani qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish jamoat fondi Vasiylik kengashi raisi o‘rinbosari, serial loyihasi rahbari Saida Mirziyoyeva o‘z kanalidagi postida ushbu tarixiy serial tomoshabinlarga manzur kelishiga ishonch bildirdi.

Ikkinchi jahon urushigacha o’tgan besh yilliklar davrida zavod nafaqat Urganch shahrida, balki viloyatdagi barcha sanoat korxonalari orasida birinchilikni qo’ldan bermay keldi

XVII asrda yaratilgan va Xiva xonligi vujudga kelgan davrdan to XVII asrning 2-yarmigacha bo’lgan davr tarixini yoritishga xizmat qiluvchi eng muhim mahalliy manbalardan biri Abulg’ozi Bahodirxonning «Shajarayi turk» asaridir.

Shoir va tarixchi Bayoniy shoh va shoir Feruz zamonida ko’plab madrasalar qurilganini, matbaachilik yo’lga qo’yilganini, kitobxonlik avj olganini, xonning o’zi bularning barchasiga bosh-qosh bo’lganini yozadi.

XX asrning 40-yillaridan boshlab V.Abdullaevning diqqat e’tiborini o’zbek adabiyotining kam o’rganilgan yoki umuman o’rganilmagan davri muammolari o’ziga tortdi.

Xiva xonligining tashkil topishi va siyosiy tarixi. 1510 yilda Shayboniyxon vafotidan so‘ng Xorazm hududi Eron shohi Ismoil tomonidan bo‘ysundirildi. 1510-1512 yillarda Xorazmni Eron shohining noiblari idora qildilar. Ammo, 1512 yilda Xorazm hududlarida eroniylarga qarshi halq xarakatlari boshlandi. Ushbu harakatga Vazir shahrining (Ustyurtda, Ko‘xna Urganchdan 60 km uzoqlikda joylashgan bu shaharni XVasrda o‘zbek xonlardan bo‘lgan Mustafoxon barpo etgan) qozisi Umar Shayx boshchilik qildi.